Entomoloji (Bitki Zararlıları)

Altın Kelebek (Euproctis chrysorrhoea)

ALTIN KELEBEK TANIMI VE YAŞAYIŞI

Altın Kelebek Zararlısı (Euproctis chrysorrhoea) , dişisinin abdomeni gayet iri olup, ucundaki sarı renkli kıl demeti nedeniyle, bu zararlıya Altın kelebek adı verilmiştir. Erkeklerde abdomen ince ve ucunda sarı renkli kıllardan oluşmuş kısa bir püskül vardır. Erginlerde kanatlar tamamen beyaz ve ipek parlaklığındadır. Bazı kelebeklerin ve özellikle erkeklerin ön kanatlarında birkaç siyah nokta bulunur. Dişilerde kanat açıklığı 29-37 mm, erkeklerde 26-32 mm’dir. Taraklı olan antenler, erkeklerde daha fazla gelişmiştir.

Altın Kelebek Zararlısı
Altın kelebeğin dişisi (a), ikinci dönem larvaları (b), olgun larva (c) ve kıl örtüsü altındaki yumurta kümesi (d).

Yumurtalar küme halinde ve üzerleri dişinin abdomen ucundaki kızılımsı kahverengi kıllarla örtülüdür. Bir yumurta kümesinde ortalama 276 (159-430) adet yumurta bulunur. Yumurta kümesi 12-31 mm boyunda, 6-10 mm genişliğindedir.

Yumurtadan yeni çıkan larvalar 1.7-1.9 mm boyunda, sarımsı açık kahverenginde ve üzeri ufak pütürlerle doludur. İkinci larva döneminden itibaren, 6. ve 7. abdomen halkalarının dorsalinde parlak turuncu renkte iki adet kabartı görülür abdomenlerde, larvanın 3.-7. halkaları arasında ve dorsalde iki adet turuncu kırmızı rente çizgi; yanlarında ve sadece ilk 8 abdomen halkasında, sağlı sollu kısa beyaz kıllar oluşur. Bu kısa beyaz kıllar, uzaktan larvanın yanlarında beyaz birer çizgi gibi görünür. Gelişmesinin tamamlayan larva 28-37 mm boyundadır.

Vücut derisi siyah olmakla beraber, üzerinde açık kahverengi lekeler bulunur. Hemen her tarafındaki kabartılardan demet halinde çıkan, uzun ve açık kahverengi kıllari larvanın uzaktan kahve renklş görülmesine sebep olur.

Koza gevşek ve seyrek dokulu, kirli kahverengindedir. İçlerinde gruplar halinde bulunan pupalar, erkeklerde 12-15 mm, dişilerde 15-20 mm uzunluğundadır.

Kışı, ağaçların daha çok genç dalları üzerinde ve salgıladıkları ipeğimsi ağlarla oluşturdukları yuvalar içerisinde, grup halinde 4. ve 5. larva döemlerinde geçirir. İlkbaharda günlük sıcaklığın 10ºC’nin üzerinde olduğu ve gözlerin patlamaya başladığı dönemde, kışlık yuvalarını tek etmeye başlayan larvalar, önceleri grup halinde ağaçların tepelerinde yeni çıkmakta olan yapraklarla beslenir ve akşam olunca yuvalarına dönerler. Daha sonra tüm ağaca dağılarak oburca beslenirler.

Larvaların kışı geçirdikleri yuvalar
Larvaların kışı geçirdikleri yuvalar

Gelişmeleri süresince 8 gömlek değiştiren larvalar, mayıs ortalarından itibaren ağaçlar üzerinde ördükleri seyrek kozalar içerisinde gruplar halinde pupa olurlar. Bunlardan 22-24 gün sonrai haziran ortalarında erginler çıkar. Akşam serinliğiyle hareketlenmeye başlayan kelebekler, özellikle yapraksız ağaçları gruplar halinde terk ederek geniş bir alana yayılırlar. En yoğun bulaşma bu yolla olur. Dişiler çıkışlarından yaklaşık 2 gün sonra yumurta bırakmaya başlarlar. Yumurtalarını genellikle yaprakların alt yüzüne, bazen de üst yüzüne veya dallarla, küme halinde bırakır ve bunları salgıları ile birbirine ve yaprağa yapıştırır. Bir dişi ortalama 380 yumurta bırakır.

Yumurtadan yaklaşık üç hafta sonra çıkan genç larvalar, toplu halde yaşar ve yaprakların üst epidermisiyle beslenirler. Dış etkenlerden korunmak, aynı zamanda kışlık yuvalarını hazırlamak üzere, ağaçların uç sürgünlerinde sürekli ağ örerler. Giderek ağlarını sıkıştırır ve eylül ortalarına doğru 4. ve 5. larva dönemlerinde kışlamaya çekilirler. Yılda bir döl verirler.

ALTIN KELEBEK ZARARLISI ZARAR ŞEKLİ, EKONOMİK ÖNEMİ VE YAYILIŞI

Altın kelebeğin larvaları, nisan-haziran (ilkbahar) ve ağustos-eylül (sonbahar) dönemlerinde olmak üzere iki devrede zarar yapar.

Altın kelebek larvaları ağaçların yapraklarını yiyerek zararlı olur. Yaz sonu-sonbahar aylarındaki ilk larva dönemlerinde yaprakların sadece üst epidermisini yerler. Asıl zararları ilkbaharda gözlerin uyanmasıyla başlar, bu devrede tomurcuklara ve ağaçların uç dallarında yeni çıkan yaprakçıklara saldırır, daha sonra tüm ağaca dağılarak yaprakları yemeye başlar. Salgın yıllarında ağacı tamamen yapraksız bırakırlar bu durumda meyvelerde de zarar yapar.

Altın kelebek larvalarının meyvedeki zarar şekli
Altın kelebek larvalarının meyvedeki zarar şekli

Ülkemizin hemen her yerinde yayılmış olan zararlı, bölge ve iklim koşullarına bağlı olarak 5-10 yılda bir salgın yapabilir.

ALTIN KELEBEK KONUKÇULARI

Birçok meyve ve orman ağaçları ile süs bitkilerinde zararlı olur. Başlıca konukçuları elma, armut, erik, kiraz, vişne, kayısı, ayva, muşmula, badem, meşe, ahlat, yabani gül, kuşburnu, akdiken ve karaağaçtır. Armut ve meşeyi tercih eder.

DOĞAL DÜŞMANLARI VE ETKİNLİKLERİ

Yurdumuzda bulunan etkili doğal düşmanları aşağıda verilmiştir:

Parazitoitleri:
Trichogramma turkeiensis Kostadinov(Hym.: Trichogrammatidae)
Telenomus sp.(Hym.: Scelionidae)
T. phalaenarum Nees(Hym.: Scelionidae)
Asolcus turkarkandas Szabo(Hym.: Scelionidae)
Monodontomerus aereus Wlk.(Hym.: Torymidae)
Eupteromalus sp.(Hym.: Pteromalidae)
Oxyglypta rogosa Ruscka.(Hym.: Pteromalidae)
Pediobius pyrgo Walk.(Hym.: Eulophidae)
Alsomyia nidicola Towsend.(Dip.: Tachinidae)
Palesisa spp.(Dip.: Tachinidae)
Echinomyia praeceps Meigen.(Dip.: Tachinidae)
Exorista segregata Rondeni.(Dip.: Tachinidae)
Lespesia (Masicera) cuculliae Webber(Dip.: Tachinidae)
Predatörleri
Allathrombium sp.(Acarina: Trombiidae)
Calosoma sycophanta L.(Col.: Carabidae)
Entomopatojeni
Bacillus thuringiensis Berliner

Altın kelebek yumurtalarının Denizli’de %32, Ankara’da ise %61 oranında parazitlendiği saptanmıştır. Ayrıca Bacillus thuringiensis Berliner de bu zararlının önemli bir doğal düşmanıdır.

ALTIN KELEBEK MÜCADELESİ

  • Mekanik Mücadele

Kışın ağaçlar üzerinde bulunan kışlık yuvalar ve ilkbaharda toplu halde beslendikleri zaman larva kümeleri kesilerek toplanır ve bahçeden uzaklaştırılır. Ayrıca yumurta kümeleri de toplanmalıdır.

  • Biyolojik Mücadele

Altın kelebek salgın yapma özelliğinin yanı sıra çok sayıda parazitoit ve predatör türlerinin hücumuna uğramaktadır. Bu nedenlei popülasyonunda ani artış ve azalışlar görülür. Bazı yıllar yararlıları tarafından tamamen baskı altına alınabildiğinden, özellikle geniş çaptaki ilaçlamalardan kaçınılmalı, ilaçlama yapmak gerekiyorsa, öncelikle biyoprepatlar (örneğin: B. thuringiensis) kullanılmalıdır.

  • Kimyasal Mücadele

Bu zararlının mücadelesine mecbur kalmadıkça kimyasal mücadele yapılmamalıdır. Diğer mücadele metodları uygulandığında, kimyasal mücadele gerekli olmayabilir.

Komşu bahçelerden veya meşeliklerden bulaşma olduğu tahtirde, bahçedeki ağaçların tamamı değil, sadece kenarındaki 1-2 sıra ağaç ilaçlanmalıdır.

İlaçlama zamanı

Kış aylarında yapılacak kontroller ile bahçelerde ağaçların %30 veya daha fazlası bulaşık ve bulaşık ağaçların da %10’unda ağaç başına ortalama 15-20 veya daha fazla kışlık yuva bulunuyorsa, bu zararlı ile ilkbaharda kimyasal mücadele yapılır. İlkbaharda, iklim koşullarına bağlı olarak nisan ortalarına doğru, larvalar kışlık yuvalarını tamamen terk ettikleri dönemde ilaçlama yapılmalı, zararın ilerlemesine fırsat verilmemelidir. Genellikle bir uygulama yeterlidir. Biyoprepatların kullanılması tercih edilmelidir.

Kullanılacak bitki koruma ürünleri ve dozları

Bakanlık tarafından yayınlanan “Bitki Koruma Ürünleri” kitabında tavsiye edilen bitki koruma ürünleri ve dozları kullanılır.

Kullanılacak alet ve makineler

İlaçlamada, hidrolik bahçe pülverizatörü veya motorlu bahçe pülverizatörü kullanılır.

İlaçlama tekniği

Yaprakların alt ve üst yüzeylerinin ilaçlı su ile iyice kaplanmasına özen gösterilmelidir.

UYGULAMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ:

İlaçlanan ağaçlardan temsili nitelikte 5 ağaç işaretlenir. İlaçlamadan 7 gün (Biyopreparat uygulandığında 7 ve 14 gün) sonra her ağaçta canlı larva olup olmadığı gözlenir.

ZiraatWeb – Tarım Bilgi Merkezi

Kaynak: Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM)

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

error: Kopyalama Engellendi.