Yetiştiricilik Rehberi

Örtü Altı Çilek Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

Örtü Altı Çilek Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır

Örtü Altı Çilek Yetiştiriciliği; Isıtmalı ve ısıtmasız cam ve plastik seralar ile yüksek ve alçak tünellerde yapılmaktadır. Bu yetiştiricilikte dekar başına yapılan giderler oldukça yüksektir. Bu sebeple en erken, en yüksek verim verebilen örtü sistemlerinin ve buna uygun dikim yöntemlerinin ve çeşitlerinin seçilmesi gerekir.

Ortalama olarak seralar 4-6 hafta, yüksek tüneller 2-4 hafta ve alçak tüneller 1-2 haftalık erkencilik sağlamaktadır. Cam seralarda maliyetin yüksek olması nedeniyle, bunun yerine plastik seralar tercih edilmelidir.

Örtü altı çilek yetiştiriciliğinde dikkat edilmesi gereken en önemli konulardan biri erken dönemde açan çiçeklerin donlardan zarar görmemesi için gerekli önlemlerin alınmasıdır. Bunun için sera üstünden yağmurlama, ısıtma yapmak ya da daha kolay uygulanabilen sera için ikinci bir alçak tünel kurma yöntemleri uygulanabilir.

ÇİLEK BİTKİSİ

Çilek çok yıllık otsu bir bitkidir. Saçak köklü bir bitki olup kökler 25 cm toprak derinliğine kadar inebilir. Yaprakları parçalı, çiçekleri beş taç yapraktan meydana gelmiştir. Çilek meyvesi çiçek tablasının etlenmesiyle meydana gelen yalancı bir meyvedir. Kol atarak çoğalır.

Çilek deniz kenarından 1000 m yüksekliğe kadar hemen her yerde yetişebilmektedir. Ancak yükseklik arttıkça çiçeklenme ve hasat zamanı da gecikmektedir. 500 m deki yüksekliklerde iklime bağlı olarak kalite daha iyi olup hastalıklara mukavemet artar.

Çilek hassas bir meyve olup kısa sürede bozulur. Sofralık olarak tüketildikten başka reçel, marmelat, komposta, pasta, şekerleme endüstrisi, şıra ve likör yapılarak değerlendirilir.

Yayılma alanı oldukça geniştir. Bazı yerlerde doğal yetişme alanları oluşturmuştur. Bazı yerlere çilek sonradan götürülmüş olmasına rağmen, orada yaşama şansı bulmuş ve hatta yabanileşerek, adeta doğal yetişme alanı hüviyetini kazanmıştır.

Çilek sistematikte Rosaceae familyasına ait Fragaria vesca olarak bilinir ve 600 den fazla çeşidinin olduğu bilinir.

ÇİLEKTE TOPRAK HAZIRLIĞI

Örtü Altı Çilek Yetiştiriciliğinde Toprak Hazırlığı Çilek yetiştiriciliğinde en ideal toprak; pH 6,5-7 olan, su tutma kapasitesi düşük, kumlu tınlı hafif bünyeli topraklardır. Yetiştiricilik yapılacak toprak hastalıklar ve nematod yönünden temiz olmalıdır. Dekara 4-5 ton yanmış çiftlik gübresi verildikten sonra toprak fumige yada solarize edilmelidir. Toprak fumigasyonundan sonra dekara 50 kg 15:15:15 veya 50 kg potasyum sülfat, 10-15 kg hesabıyla saf azot ve triple süper fosfat ilave edilerek toprağa iyice karıştırılmalıdır. Masuralar 60-70 cm genişliğinde, 25-30 cm yüksekliğinde olmalı ve büyük arazilerde karık pulluğu , küçük alanlarda ise elle yapılmalıdır.

ALÇAK PLASTİK TÜNELLERDE ÇİLEK YETİŞTİRİCİLİĞİ

ALÇAK PLASTİK TÜNELLERDE ÇİLEK YETİŞTİRİCİLİĞİ

Alçak Plastik Tünellerde Örtü Altı Çilek Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır? Toprak hazırlığı tarla yetiştiriciliğiyle aynıdır. Tarla yetiştiriciliğinden farklı olarak dikim kış ve yaz dikimi olarak iki şekilde yapılmaktadır.

Kış Dikimi:

1- Masuralar üzerine çift sıra sistemde dikim yaparak, üzerine 50-60 cm taban genişliğinde ve 25-30 cm yüksekliğinde plastik tüneller kurulur. Bu dikim salma sulama yapacak olan çiftçiler için uygundur. 20-25 cm x 25-30 cm ölçülerinde ortalama dekara 10.000 adet fide dikimi yapılır.

2- 120 cm genişliğinde masuralara 4 sıra çilek fidesi dikildikten sonra, üzerine 100-110 cm taban genişliğinde ve 50-60 cm yüksekliğinde alçak plastik tüneller kurulur. Bu sistemde yağmurlama veya damla sulama yapılmalıdır. 1. sisteme göre birim alana daha fazla fide dikildiğinden daha fazla verim alınır. 20-25 cm x 25-30 cm olacak şekilde 1 dekara 10.000 – 12.000 fide dikilir.

Yaz Dikimi:

1- Toprak dezenfeksiyonu, arazi hazırlığı tarla koşullarındaki yaz dikimi ile aynıdır.

2. Alçak Plastik Tünellerde Kış Dikiminde önerilen 2 sistem Yaz Dikimi için uygundur. Fide temini, dikim zamanı, tarla koşullarındaki Yaz Dikimi gibidir1. dikim sisteminde üçgen şeklinde 30×32 cm aralıkla yapılan dikimde dekara 6250 fide dikilir. Dikim sırasında dikim yapılacak masuranın kenarlarından 15 cm içeriden dikim yapılmalıdır. 2. dikim sisteminde, her masuraya sıralar arası 30 cm, sıra üzeri 30 cm olacak şekilde 4 sıra dikim yapılır. Dekara 7000 fide dikilir. Bu sistemde yağmurlama veya damla sulama uygulanmalıdır. Malç, kasım, aralık aylarında tünel örtülmeden tamamlanmalıdır. Plastik örtüler, soğuk bölgelerde kasım, aralık, sıcak bölgelerde aralık, ocak aylarında örtülmelidir.

Plastik örtüler gündüzleri erken açılıp, öğleden sonra sıcak saatlerde kapatılmalıdır. Gece ısısı 15°C’nin üzerine çıktığı dönemde örtüler tamamen kaldırılabilir Hasat, tarla yetiştiriciliğinden 1-3 hafta önce başlar ve haziran ayı içinde sona erer.

3- Tünellere plastikler, çok sıcak bölgelerde aralık, ocak aylarında çekilmelidir. Daha önce çekilmesi, genelde plastiğin yırtılmasından başka bir işe yaramaz. Daha serin bölgelerde erken çekilebilir.

4- Hastalıkları azaltmak ve arılarla döllemeyi kolaylaştırmak için uygun günlerde kış boyunda günde 2-3 saat havalandırma yapılmalıdır. Çiçeklenme döneminde daha erken açıp, sıcak saatte kapatılmalıdır. Geceleri 15°C’ye kadar olan sıcaklıklarda tüneller mutlaka kapatılmalıdır.

5- Malç örtü dikiminden 1-2 ay sonra, tünellerin plastikleri örtülmeden önce çekilmelidir. Arazi toprak fumigantları ile sterilize edilecek ise turfandacılık için şeffaf plastik malç kullanılmalıdır.

6- Hasat normal olarak tarla yetiştiriciliğinden 1-3 hafta önce başlayabilir. Hasat, haziran ayında sona erer. Verim ve kalite tarla koşullarına göre % 10-20 daha iyi olur.

PLASTİK SERALAR VE YÜKSEK TÜNELLERDE ÇİLEK YETİŞTİRİCİLİĞİ

Plastik Seralar ve Yüksek Tünellerde Çilek Yetiştiriciliği

Plastik Seralar ve Yüksek Tünellerde Örtü Altı Çilek Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

Kış Dikimi:

1- Solarizasyon veya toprak fumigantları ile dezenfeksiyon yapılmalıdır.

2- Arazi hazırlığı tarla koşullarındaki  gibidir.

3-Dikim yerleri, alçak tüneller için kış dikiminde önerilen 2 tip dikim şeklinde olduğu gibi hazırlanır.

4- Malç örtüsü, dikimden en geç 1 ay sonra uygulanmalıdır.

5- Seranın plastik örtüsü en geç kasım ayında örtülmelidir.

6- Havalandırma, alçak plastik tünel kış dikiminde olduğu gibi yapılmalıdır.

7- Hasat sıcak yerlerde ocak ayı, daha serin yerlerde şubat ayı içinde bazen ise haziran ayı başında sona erer.

8- Çiçekler erken açtığından dondan korunmalıdır.

Yaz Dikimi:

1- Solarizasyon veya toprak fumigantları ile dezenfeksiyon yapılmalıdır.

2- Arazide dikim yerleri hazırlanır.

3- Plastik örtüler, en geç ekim, kasım ayından itibaren örtülmelidir.

4- Havalandırma rüzgar ve sıcaklığa bağlı olarak, çatı, yanlar ve kalkanlardan yapılmalıdır.

5- Hasat, yöresel iklime bağlı olarak ocak veya şubat ayı  içerisinde başlar, mart ve nisan aylarında yoğunlaşarak, haziran ayına kadar devam eder.

6- Plastik seralarda özellikle ocak ve şubat aylarında oluşan düşük sıcaklıklardan erken çiçek açan çeşitlerin ilk çiçekleri zarar gördüğünden, plastik seralarda dolara karşı önlem alınmalıdır.

CAM SERALARDA ÇİLEK YETİŞTİRİCİLİĞİ

Cam Seralarda Çilek Yetiştiriciliği

Cam Seralarda Örtü Altı Çilek Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

Kış Dikimi:

1- Toprak dezenfeksiyonu, arazi hazırlığı, dikim, malç, havalandırma ve hasat plastik seralardaki kış dikimi gibidir.

Yaz Dikimi:

1. Temmuz, ağustos aylarında dikilen fidelerin sıcaktan zarar görmemesi için, çatı, kalkanlar ve yan havalandırmanın çok iyi olması, gölgeleme yapılması, çok iyi bir yağmurlama sisteminin kurulması gerekir. Şayet seranın havalandırması iyi değilse, gölgeleme ve yağmurlama yapılamıyorsa, frigo Fideleri plastik torbalara (15×20 cm ebadındaki) veya küçük saksılara dikip, gölge, havadar bir yerde eylül, ekim ayına kadar bakımını yapıp, büyütüp cam seraya dikmek gerekir.

2. Ocak ayından itibaren hasat başlar, şubat, mart, nisan aylarında ürün artar, mayıs ayında sona erer. İyi gölgeleme, yağmurlama ve damla sulama ile hasadı haziran sonuna kadar uzatmak mümkündür.

3. Örtü altı Çilek yetiştiriciliğinde, alçak tünellerde 1-2 hafta, yüksek tünellerde ve plastik seralarda 2-4 hafta, cam seralarda 4-6 haftalık erkencilik sağlanmaktadır. En fazla erkenciliğin ve verimin ısıtılan cam seralardan alındığı saptanmıştır.

SERALARDA DONDAN KORUNMA

Örtü Altı Çilek Yetiştiriciliğinde Seralarda Dondan Korunma; Aralık, ocak ve şubat aylarında açan çiçekleri ve oluşan meyveleri dondan korumak için sera üstüne yağmurlama sistemi yapılmalı, sera içi ısıtmalı, sera veya yüksek tünel içine bitkiler üzerine ikinci bir alçak tünel yapılmalı, ince PE plastik veya Agryl gibi dokunmamış, gözenekli plastik malç kullanılmalı, su şilteleri, ısı perdeleri gibi pasif ısıtma sistemleri uygulanmalıdır.

TOPRAKSIZ KÜLTÜR ÖNLEMLERİ

Örtü Altı Çilek Yetiştiriciliğinde Topraksız Kültür Önlemleri; Seralarda toprakta yetiştiricilikde, özellikle toprak kaynaklı sorunların fazlalığı, çilek yetiştiricililiğinde «Topraksız Kültür Yöntemleri’ni» gündeme getirmiştir. Havalandırılan durgun veya akan besin solüsyonu içinde ya da besin maddelerince zenginleştirilen volkanik tüf, sünger taşı (pomza taşı), perlit, kaya yünü (Rock wool) gibi inorganik ortamlarda veya torf gibi organik ortamlarda veya bunların karışımlarında çilek yetiştiriciliğine «Topraksız Kültür’de Çilek Yetiştiriciliği» veya «Topraksız Tarım’da Çilek Yetiştiriciliği» denir.

Topraksız Tarım’da ilk yıl sterilizasyon gerekmez. Toprakta oluşan yüksek tuzluluk, Topraksız Tarımda meydana gelmez. pH’ın ayarlanması kolay ve ucuzdur. Toprak kullanılmadığından toprak kaynaklı hastalık ve zararlılar olmayacağından, daha az masrafla sağlıklı ürün yetiştirilir. Toprak işleme, toprak hazırlığı, toprak yıkama, yabancı ot kontrolü yapılmaz. Kök bölgesinde yeteri kadar nem ve hava sağlandığından kök gelişimi daha iyi olur. İş gücü gereksinimi en aza iner. Besin maddelerinin dozları ayarlanabildiği gibi, bitkiler çiçeklenme veya yeşil aksam fazda tutulabilirler. Çilek yetiştirmeye uygun olmayan tuzlu, taşlı bölgelerde, kumsalda Topraksız Tarımla çilek yetiştirilebilir. Daha temiz ürün alınır. Bitkilerin kontrollü bir şekilde beslenmesi ve böylece bitki gelişimi, erkencilik ve verimin artması da sağlanır.

1- Çilek yetiştiriciliğinde topraksız yetiştirme yöntemlerinden «Dikey Torba Kültürü» en çok kullanılanıdır.

Çeşitli yetiştirme ortamları polietilenden 20 cm çapında ve 2 m uzunluğundaki torbalara doldurulup, bu polietilen sütunlar çeşitli sıra arası ve üstü mesafeler ile dikey olarak çengellerin yardımı ile sera çatısına (tavanına) tutturularak bağlanmaktadır. Bu sütunların dört yüzeyinde 20 cm’de bir açılan 3-5 cm çapındaki deliklere çilek fideleri dikilmektedir. Her bir torbaya damlatıcılar (drip sulama) yerleştirilerek besin solüsyonu verilir. Torbaların alt kısmına drenajı sağlamak için delikler açılır. Ayrıca ortamları sera toprağından olacak bulaşmalara karşı izole etmek ve sera içerisinde çıkacak yabancı otları engellemek amacıyla sera toprak yüzeyine beyaz polietilen serilir.

2- Yetiştirme Ortamı; yerden belirli yükseklikteki yataklara doldurularak çilek yetiştiriciliği yapışılır.

3- Yandan bölmeli duvar şeklinde de topraksız kültürde çilek yetiştiriciliği yapmak mümkündür.

4- Masalarda Yetiştiricilik; Fidelerin altına yeterli sayıda drenaj delikleri açılmış, beton veya demir ayaklı eternitten yapılmış masalardaki yetiştirme ortamı yataklarına torf+perlit karışımı doldurularak dikim yapılır. Yetiştirme ortamı yataklarına alt kısma drenaj için 5-6 cm kalınlığında iri çakıl taşları konulmalıdır. Masalar arasında 80-100 cm mesafe bırakılır.

5- Masalarda Saksı İIe Yetiştiricilik; Torf+perlit karışımı doldurulan saksılar, masalara yerleştirilerek, fideler dikilir. Masalara temiz dere kumu doldurularak saksılar kuma 3/4 oranında gömülürse sulama gereksinimi azaltılır. Sulama ve gübreleme için drip sulama uygulanmalıdır. Böylece işçilik kolaylaşır, hastalık ve ot sorunu olmaz, plastik malç masrafı olmaz. Masaların ve saksıların dezenfekte edilmesinde yarar vardır.

6- Borularla Yetiştiricilik; Kalın plastik borular seraya dikine sık aralıklarla yerleştirilerek içine torf+perlit karışımı doldurulur. Plastik borulara, üst üste gelmeyecek şekilde (Spiral) delikler açılarak, bu deliklere fidan dikilir. Sulama ve gübreleme drip sulama sistemiyle yapılmalıdır. Torf’un özellikle EC ve pH’ına bakılmalı, EC ve pH’ı yüksek torflar çilek yetiştiriciliğinde kullanılmamalıdır.

ÇİLEK BAKIMI

Örtü Altı Çilek Yetiştiriciliğinde Çilek Bakımı

Sulama: Çilek aşırı suya karşı hassas bir bitkidir. Bu nedenle dengeli bir sulama yapılmalıdır. Aşırı sulama sonucu mantarsal hastalıklar ve kloroz ortaya çıkar. Sulama yöntemleri; karık, yağmurlama ve damla sulamadır.

Gübreleme: En iyi gübreleme yaprak ve toprak analizine göre yapılandır. Gübreleme yapraktan ve topraktan uygulanabilir. Topraktan uygulamada en uygun olanı gübrenin damla sulamayla birlikte verilmesidir. Bu sistemde gübre kaybı azalmakta ve bitkiler için yarayışlılığı artmaktadır. Çilek ticari gübrelerden en çok azota ihtiyaç duyar. Bu uygulamaya dikimden yaklaşık bir ay sonra başlamalı ve hasat sonuna kadar uygulamaya devam edilmelidir. Soğuk bölgelerde kış aylarında gübre uygulamalarına ara verilmelidir. Analiz yapılmadığı taktirde yetiştiricilik periyodu boyunca yaklaşık dekara 25- 30 kg saf N düşecek şekilde azot içerikli gübreler aylara göre bölünerek verilmelidir. Damla sulama uygulandığı taktirde haftalara bölünerek vermek daha iyidir. Kış soğuklarına dayanımı arttırmak için K içerikli gübrelerle de gübreleme yapılmalıdır. Toprak kireçli değilse hasat periyodu boyunca meyvelerin yumuşamaması ve sertliğini kaybetmemesi için Ca içerikli gübreleme yapılmalıdır. Kireççe zengin topraklarda pH 7-7.5’ü geçtiği durumlarda kloroz görülür. Bunun için bitkiler Fe içerikli gübrelerle gübrelenmelidir.

Malçlama: Çilek yetiştiriciliğinde oldukça yararlı olan malçlama, yabancı otların çıkmaması, erkenci ve kaliteli ürün elde etmek için masuralar siyah plastikle örtülmelidir. Siyah plastik yaz dikimlerinde dikimden sonraki aylarda (eylülekim), kış dikimlerinde ise dikim öncesi yapılmalıdır.

Kolların Kesilmesi: Çilek yetiştiriciliğinde kol temizliği verim yönünden çok önemlidir. Kollar kesilmediği zaman verim çok düşer. Kollar görülür görülmez hemen temizlenmelidir.

ÇİLEKTE ÇEŞİT SEÇİMİ

Örtü Altı Çilek yetiştiriciliğinde çeşit seçimi büyük önem taşır. Her çeşit her bölgede iyi sonuç vermez. Sofralık ve sanayi çeşitleri farklı olduğu gibi, sera ve açıkta yetiştiricilik içinde çeşitler farklıdır .Yörede daha önceden yapılmış çalışmalar dikkate alınarak en uygun çeşidin seçilmesi önemlidir. Özellikle yetiştiricilik yapılacak yerde daha önce ortaya çıkan hastalıklar dikkate alınarak çeşit belirlenmesinde fayda vardır. Bunun yanı sıra yöreye adapte olan çeşidin daha kuvvetli gelişmesi nedeniyle hastalık ve zararlılara karşı daha dirençli olacağı unutulmamalıdır. Halen yetiştiriciliği yapılan ve yetiştirilmesi önerilen bazı çeşitler şunlardır: Pocahontas, Dorit (216), Douglas, Chandler, Seascape, Camarosa, Honeoye, Oso Grande, Tiago, Aliso, Dougles, Vista, Yalova-15, Yalova 104 ve Sweet Charli’dirler.

ÇİLEKTE HASTALIKLAR VE ZARARLILAR

Örtü Altı Çilek Yetiştiriciliğinde Çilek hastalıkları kök, meyve ve yaprak olmak üzere üç kısımda toplanır.

Kök hastalıkları içinde en yaygın olanı Phytophtora fragaria (Kırmızı kök çürüklüğü), Phytophtora cactorum (Kahverengi çürüklük), Rhizoctonia solani (Siyah kök çürüklüğü) dür. Kök hastalıkları topraktan bulaştığı için toprak fumige yada solarize edilmelidir. Bunun yanında dayanıklı çeşit kullanmak ve kültürel tedbirlere önem vermek gerekmektedir.

Meyve hastalıkları içinde en yaygın olanı Botrytisdir. Bu hastalığa karşı meyve tutumundan sonra birkaç kez sistemik mantari ilaçlar kullanılmalıdır ve sık sık havalandırma yapılmalıdır.

Yaprak hastalıklarından Yaprak Leke Hastalığı en yaygın olanıdır. Bu hastalığa karşı meyve tutumundan sonra birkaç kez sistemik mantari ilaçlar kullanılmalıdır. Örtü altı yetiştiriciliğinde sık sık havalandırma yapılmalıdır. Çilek yetiştiriciliğinde virüslere karşı en etkili yöntem sağlıklı fide ile bahçe tesisidir. Çileklerde en çok görülen zararlılar kırmızı örümcek ve yaprak bitleridir. Bu zararlılarla mücadelede spesifik akarisitler kullanılmalıdır. Ayrıca dayanıklı çeşit kullanımına özen gösterilmelidir. Çilek yetiştiriciliğinde nematodlar da önemli bir sorundur. Bunlarla mücadelenin en iyi yolu sağlıklı ve temiz fide kullanılması yanında toprağın fumige edilmesidir. Çilek yetiştiriciliğinde özellikle örtü altı yetiştiricilikte kış aylarında meyvelerde tozlanma ve döllenme noksanlığından kaynaklanan şekil bozukluklarına sıkça rastlanmaktadır. Bu sorun sera içerisine arı kovanı konmak suretiyle çözümlenmelidir.

Örtü Altı Çilek Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır? Örtü Altı Çilek Yetiştiriciliği PDF

Ek Kaynaklar; Çilek Yetiştiriciliği

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

error: Kopyalama Engellendi.